Η Νήσος των Ιωαννίνων ή το νησί της Παμβώτιδας

Απόσπασμα από την μελέτη μου,  Ήπειρος-σύντομη γεωφυσική γνωριμία (ομιλία στις γιορτές της Ηπειρωτικής Εβδομάδας, στο Σύδνεϋ 24/2/2006)

Το νησί ή η Νήσος των Ιωαννίνων έχει μήκος 800 μ. και πλάτος 500. Η χιλιόχρονη ιστορία της, έχει να επιδείξει αξιόλογα γεγονότα και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα.

Σήμερα η Νήσος των Ιωαννίνων, φιλοξενεί περίπου 120 οικογένειες[1].  Κατ’ άλλους 150.   Τα σπίτια διατηρούν τον νησιωτικό παραδοσιακό τρόπο κατασκευής:  φέρουν αυλές ομορφοστρωμένες με μολυβένιες πλάκες και ασπρισμένες ένα γύρω, πεζούλες κατάλευκες, κήπους φορτωμένους με το νησιώτικο, τις πολύχρωμες πετούνιες και τα γεράνια  τους κατιφέδες και τις ζήνιες. Ο Βασιλικός και ο δυόσμος μοσκοβολούν και τα μεγάλα δέντρα –πλατάνια, πεύκα και άλλα-  γεμάτα πράσινο ιδιαίτερα τα καλοκαίρια, προστατεύουν τους κατοίκους της και τους τακτικούς επισκέπτες της, με τον ίσκιο τους και τη δροσιά. Πλακόστρωτα, καλντεριμωτά δρομάκια συμπληρώνουν την γραφικότητα του εσωτερικού της γιατί το γύρω της, η καταδεχόμενη Παμβώτιδα, είναι η νεράιδα που μαγεύει, που παραπλανά.

Αν και η Νήσος είναι κατοικημένη από την εποχή του χαλκού, οι σημερινοί κάτοικοί της πιστεύεται ότι είναι απόγονοι Μανιατών που κατέφυγαν εδώ,  τον 17^ο αι. για τη γνωστή αιτία: την Τουρκιά και την αβάσταχτη σκλαβιά τους.

 

Μονές

Η Νήσος λόγω της μερικής απομόνωσής της υπήρξε από πολύ ενωρίς κέντρο μοναχισμού και είχαν ιδρυθεί εδώ πολλά μοναστήρια διακοσμημένα με ενδιαφέροντα φρέσκος. Αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων ότι στη Νήσο κατέφυγαν ευσεβείς μοναχοί οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στο θρησκευτικό βίο και στην ελληνική παιδεία.

Σήμερα στη δυτική πλευρά της Νήσου διατηρούνται δύο βυζαντινές μονές: του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών (Σπανού) του 1204[2], κατ άλλους του 1292, και του Αγίου Νικολάου Ντίλιου (Στρατηγοπούλου) επίσης του 13^ου αι., τα οποία μαρτυρούν  την οικονομική και πνευματική ανάπτυξη των Ιωαννίνων στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Η Μονή των Φιλανθρωπινών, πέρα από τις αξιόλογες αγιογραφίες της, φέρει στον εξωνάρθηκα τις παραστάσεις επτά ολόσωμων φιλοσόφων των: Πλάτωνα, Σόλωνα, Αριστοτέλη, Πλούταρχου, Θουκυδίδη, Απολλώνιου και Χείλωνα.

Αξιόλογη είναι και η Μονή του Αγίου Νικολάου Γκιουμάτων (Παναγίας Ελεούσας) με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας του 15^ου αι.[3]  Σε αυτή τη Μονή το 1872, ιδρύθηκε Ιερατική Σχολή η οποία λειτουργούσε ως το 1929.  Στην ανατολική πλευρά της Νήσου, διατηρούνται τμήματα της Μονής του Αγίου Παντελεήμονα (17^ου αι.)  που συνδέθηκε με τον φόνο του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, και του Ιωάννου του Προδρόμου (16^ου αι.).

 

Η κοινότητα της Νήσου

Οι κάτοικοι της Νήσου, αποτελούσαν μία ζωηρή κοινότητα η οποία ευδοκιμούσε στην περίοδο της τουρκικής κατοχής.  Μεταξύ των  Τούρκων ήταν γνωστή με το όνομα «Kifir andasi», που σημαίνει «Νησί των Απίστων». Η Νήσος ή το  Νησί για τους Γιαννιώτες, τιμωρήθηκε σκληρά στη διάρκεια της εξουσίας του Αλή Πασά, όταν επεβλήθησαν αβάσταχτοι φόροι στους κατοίκους της.  Την περίοδο της κατάληψης της Νήσου από τον Αλή, πολλοί από τους κατοίκους εξορίστηκαν, καταστράφηκαν, λεηλατήθηκαν ή πυρπολήθηκαν τα Μοναστήρια της.

Αργότερα όταν ως αντάρτης κατά της Κωνσταντινούπολης  ο Αλής αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τις στρατιωτικές δυνάμεις του Σουλτάνου (1820-1822), κατέφυγε στο Νησί των Ιωαννίνων παίρνοντας μαζί του φρουρά χιλίων Αλβανών.

Οι κάτοικοι της Νήσου επέστρεψαν πίσω, μόνο όταν ο Αλή Πασάς  είχε δολοφονηθεί από τους στρατιώτες του Σουλτάνου, στα κελιά του Μοναστηριού του Αγίου Παντελεήμονος στις 24 Ιανουαρίου το 1822.  Ακόμα και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να δει τις μαρτυρίες  των πυρών που σκότωσαν τον Αλή, στο πάτωμα του χώρου που χρησίμευε ως ο οντάς του.

Το «Νησάκι» όπως συχνά αποκαλείται χαϊδευτικά από τους Ιωαννίτες-Γιαννιώτες, το επισκέπτεται κανείς με τα μικρά φέρρυ που αποχωρούν από το Μώλο των Ιωαννίνων κάθε είκοσι λεπτά.  Το ταξίδι βαστάει δέκα λεπτά. Η Νήσος έχει ξενοδοχεία και εστιατόρια όπου φιλεύονται  οι επισκέπτες με διάφορα φρέσκα ψάρια από τη λίμνη, καραβίδες, πέστροφα και χέλια, καθώς και τα περίφημα βατραχοπόδαρα.

 

 

[1] Σύμφωνα με το Epirus News, ιστοσελίδα

[2] Σύμφωνα με το περιοδικό «διακοπές» στην εφημερίδα τα Νέα, Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου 2005, σ.6.

«Από το 1292-1642, στο Μοναστήρι του Άη Νικόλα του νησιού των Γιαννίνων, λειτουργούσε «Φροντιστήριο». Το 1682 ο Μιχαήλ Φιλανθρωπινός Οικονόμος την έκανε πραγματική σχολή στην οποία διδάσκονταν Ελληνική Φιλοσοφία, θρησκευτικά μαθήματα και αρχαίοι συγγραφείς.  Διατηρήθηκε ως το 1758, πήρε δε το όνομα του Σπανού απ’ το διδάσκαλο και περίφημο Γιαννιώτη Αλέξιο Σπανό που δίδαξεν εδώ», Βασ. Κραψίτης, Ταξίδι στην Ήπειρο, Μαυρίδης 1960, σ.46.  Οι Φιλανθρωπινοί: Πρόκλος και Κομνηνός, έγραψαν χρονικό το 1380, όπου γίνεται μνεία του Ιερομόναχου Ησαΐα ως καθοδηγούμενου του Μετσόβου, Βασ. Κραψίτης, Ταξίδι στην Ήπειρο, Μαυρίδης 1960, σ. 269.

[3]Σύμφωνα με το περιοδικό «διακοπές» στην εφημερίδα τα Νέα, Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου 2005, σ.6, το μοναστήρι χρονολογείται στα 1584 όταν βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας.