Τι λένε οι ξένοι συγγραφείς για την Γυναίκα, από τον 13ο έως και τον 20ο αιώνα

Απόσπασμα από την Διδακτορική μου διατριβή: Η Γυναίκα στα θεατρικά Έργα του Νίκου Καζαντζάκη  Copyright: Dr Pipina D. Elles

Ο Καζαντζάκης που έζησε τα νεανικά του χρόνια στην Ελλάδα, πριν αποχωρήσει για τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Γερμανία, γνώριζε ήδη ότι η Δύση σε σύγκριση με την Ελλάδα, παρείχε περισσότερες ευκαιρίες σε έναν εκκολαπτόμενο συγγραφέα – διανοούμενο, όπως ήταν ο ίδιος. Παγιδευμένος σε δύο αντίθετους πολιτισμούς, της Δύσης και της Ανατολής, διατελεί υπό την επίδρασή τους και υφίσταται τις συνέπειες της διαρκούς σύγκρουσής τους εντός του. Από αυτήν την άποψη εξηγείται, εν μέρει ίσως, η στάση του έναντι της γυναίκας. Ενόσω βρίσκεται στην Δύση, ασπάζεται τις απόψεις των δυτικών και ως ένα βαθμό, επηρεάζεται από τις νοοτροπίες τους. Γίνεται πάλι Ανατολίτης και δη Κρητικός, και φέρνεται ως τέτοιος, όταν επιστρέφει στην Ελλάδα. Όπου όμως κι αν είναι, δεν παύει ποτέ να μελετά, να μεταφράζει, να επηρεάζεται, να ασπάζεται, να υιοθετεί ή και να παραμερίζει ακόμη, τις απόψεις διακεκριμένων φιλοσόφων, παιδαγωγών, διανοουμένων και συγγραφέων. Ας δούμε λοιπόν πώς οι εκτός των ελληνικών συνόρων συγγραφείς από τους οποίους συχνά, επηρεάστηκε ο Καζαντζάκης, εξέλαβαν την παρουσία και τον ρόλο της γυναίκας.

St. Thomas Aquinas: Στην Ευρώπη, ενδιαφέρον παρουσιάζει το παλαιό κείμενο του St. Thomas Aquinas , Summa Theologica, του 13ου αι., στο οποίο εμπεριέχονται ερωτήματα, υποθέσεις και απαντήσεις. Ο Ακουΐνας ασχολείται με την αξία της γυναίκας εκ προελεύσεως . Το σκεπτικό του για την προέλευση ή την γέννησή της κατατίθεται σε σχήμα υποθέσεων, ερωτημάτων και απαντήσεων. Εξέχει η υπόθεση αν η γυναίκα συμπεριλαμβάνεται στα πρώτα δημιουργήματα του θεού πριν από την αμαρτία, αν πλάστηκε από τον άντρα, αν πλάστηκε από το πλευρό του άντρα ή αν πλάστηκε κατευθείαν από τον Θεό. Κατατίθενται κάποια κατεστημένα συμπεράσματα με σκοπό να ενισχυθούν κάποιες θέσεις του.

Freud, Helen Mayer Hacker: Οι πρωταρχικές αιτίες της διαφοράς της γυναίκας από τον άντρα, οφείλονται στις φυσικές, βιολογικές διαφορές τους. Η Ιουδαϊκή-Χριστιανική αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι κατώτερες από τον άντρα, βρήκαν νέο στήριγμα τον 19ο αι., στον Φρόυντ, ο οποίος υποστήριξε ότι η γυναίκα είναι βιολογικά κατώτερη από τον άντρα, και ανίκανη να αναπτύξει από μόνη της ηθική λογική . Ο Φρόυντ εξήρε τον άντρα και υποστήριξε ότι η φύση της γυναίκας είναι να κάνει παιδιά και να αφοσιώνεται στον άντρα της. Η Helen Mayer Hacker υποστηρίζει ότι οι ψυχαναλυτές, οι κοινωνιολόγοι, οι εκπαιδευτικοί, οι κλινικοί ψυχολόγοι, οι “εργάτες” που καθοδηγούν τα παιδιά και επίσης οι νουβελίστες, οι ποιητές, οι θεατρινογράφοι και οι δοκιμιογράφοι, είναι μεταξύ εκείνων που έχουν επηρεαστεί από την δουλειά του Φρόϋντ . Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και ο Ν. Καζαντζάκης, ο οποίος έχει μελετήσει εκτεταμένα το έργο του Φρόυντ .

Ένγκελς: Με την πτώση της μητριαρχίας επικυρώνεται η ιστορική ήττα του γυναικείου φύλου, υποστηρίζει ο Ένγκελς και θεωρεί ότι στην συνέχεια οι άντρες σκόπευσαν την εξουσία στο σπίτι, οι γυναίκες έχασαν την αξιοπρέπειά τους, σκλαβώθηκαν, απέβησαν όργανα ευχαρίστησης των αντρών και μηχανές γέννησης παιδιών. Η υποτιμητική θέση των γυναικών -εμφανής μεταξύ των Ελλήνων των ηρωϊκών χρόνων και στην κλασσική περίοδο- βαθμηδόν συγκαλύφθηκε ή παραποιήθηκε με ηπιότερη μορφή, δεν έχει όμως εξαλειφθεί . Θεωρεί ότι πρώτη διαίρεση των φύλων είναι, της εργασίας, για τον άντρα και η παραγωγή παιδιών, για την γυναίκα, ότι η μονογαμία αποτελεί την πρώτη βαθμίδα ανταγωνισμού των φύλων και ότι η πρώτη τάξη καταπίεσης εντός της μονογαμίας, είναι της γυναίκας από τον άντρα. Υπογραμμίζεται το γεγονός ότι η μονογαμία υπήρξε σπουδαία ιστορική εξέλιξη , στην σχέση των φύλων. Η άποψη του Ένγκελς ότι η σχέση των φύλων βασίζεται στην οικονομία, ισχύει ως τις ημέρες μας· όταν δηλαδή τα δύο φύλα είναι ισομερώς οικονομικά ανεξάρτητα, τότε μπορεί να αναπτυχθεί αληθινή αισθηματική σχέση ανάμεσά τους. Στον γάμo στον οποίο ο άντρας αποτελεί την δυναμική μονάδα, ως ο κύριος οικονομικός παράγοντας, η γυναίκα υποτελεί. Η υπεροχή του άντρα ως αποτέλεσμα της οικονομικής του ανωτερότητας, θα υποχωρήσει με την κατάργηση του γάμου . Σχετικά με τα παραπάνω θέματα, υπάρχει η άποψη, ότι οι παρατηρήσεις του F. Engels, έχουν γίνει για την Ευρώπη, και ότι δεν αφορούν τους χώρους της Μέσης Ανατολής, της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας, της Ινδίας και της Κίνας. Στις χώρες αυτές, μετά την άνοδο της κοινωνίας του κράτους και του αλφαβητισμού , οι γυναίκες γνώρισαν τη χειρότερη υποτέλειά τους στον άντρα.

Περί της αυτοχειρίας των φύλων. Ο Barclay D. Johnson, μιλά για το έργο του Durkheim. Durkheim on Women: Οι αμέτρητες δυσκολίες της ζωής ανά την υφήλιο, σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και κυρίως στις οικονομικά χαμηλότερες, κατ’ επανάληψη ώθησαν σε μελέτες, σχετικές με το φαινόμενο της αυτοχειρίας των φύλων . Καθώς η μελέτη και σύγκριση ανάμεσα στα φύλα, σε σχέση με το συγκεκριμένο κοινωνικό φαινόμενο, αποβλέπει στην εξέταση των αιτίων που οδηγούν σε αυτή, έχει σημασία η διευθέτηση κάποιων στοιχείων και η αξιολόγησή τους. Ως σημαντικότεροι λόγοι παρουσιάζονται, ο τρόπος ζωής, η κοινωνικότητα ή η απομόνωση των ανθρώπων. Το φαινόμενο επί το πλείστον, αφορά την γυναίκα. Ο Barclay D. Johnson , στην κριτική του, επί του κειμένου του Durkheim για την αυτοχειρία των φύλων με τίτλο: Durkheim on Women, υπογραμμίζει την άποψη του Durkheim για την διανόηση και την άμεση σχέση της γυναίκας με την δραστηριότητα των φύλων εντός του κοινωνικού συνόλου. Διαπιστώνεται ότι η γυναίκα υφίσταται μεγαλύτερους περιορισμούς στις δραστηριότητές της, και αυτό έχει δραματικές συνέπειες στην προσωπικότητά της. Λέει λοιπόν ο Barclay D. Johnson: “Ο Durkheim επίμονα παράσταινε τους άντρες ως ενεργητικά συμμετέχοντες στην κοινωνία, που τους προίκισε έτσι με έντονη προοδευτική, διανοητική ζωή. Οι γυναίκες αντίθετα δε συμμετέχουν σε συλλογική παρουσία και υστερούν στις διανοητικές ποιότητες που η κοινωνική εμπειρία προβάλλει. Τα δύο φύλα δεν μοιράζονται ισότιμα στην κοινωνική ζωή. Ο άντρας είναι ενεργητικά δραστήριος σε αυτήν, ενώ η γυναίκα κάνει λίγο περισσότερο από του να παρατηρεί από μία απόσταση. Κατά συνέπεια ο άντρας είναι πολύ περισσότερο κοινωνικός από την γυναίκα. Τα γούστα του, οι εμπνεύσεις του και το χιούμορ του έχουν συλλογική προέλευση, ενώ της συντρόφου του επηρεάζονται περισσότερο ευθέως από τον ίδιο της τον οργανισμό. Επίσης, οι προσωπικές σεξουαλικές ανάγκες της γυναίκας, έχουν λιγότερο διανοητικό χαρακτήρα, και γενικολογώντας, η διανοητική της ζωή είναι λιγότερο αναπτυγμένη. Αυτές οι ανάγκες συγγενεύουν περισσότερο με τις ανάγκες του οργανισμού, τον ακολουθούν μάλλον παρά τον κατευθύνουν, και κατά συνέπεια βρίσκουν μέσα τους ένα ικανοποιητικό μέτρο. Με το να είναι μία ύπαρξη περισσότερο ενστικτώδης από τον άντρα, η γυναίκα έχει να ακολουθήσει μονάχα τα ένστικτά της για να βρει ηρεμία και γαλήνη”. Τονίζει επίσης, πως ο ισχυρισμός του Durkheim για το ποσοστό αυτοκτονίας που σημειώνεται στα δύο φύλα, σχετίζεται με την κοινωνικότητα των φύλων. “Η γυναίκα καθώς είναι περισσότερο απομονωμένη δεν επηρεάζεται από το περιβάλλον του συνόλου, στο οποίο κινείται ο άντρας λόγω της εργασίας του· σε όλες τις χώρες του κόσμου οι γυναίκες που αυτοκτονούν είναι λιγότερες από τους άντρες. Είναι επίσης λιγότερο μορφωμένες. Βασικά παραδοσιακές από την φύση τους, διέπουν την επαφή τους με μονόπλευρες αντιλήψεις και δεν έχουν μεγάλες πνευματικές ανάγκες . Αν οι γυναίκες αυτοκτονούν λιγότερο από τους άντρες, είναι γιατί είναι λιγότερο απασχολημένες από τους άντρες σε συλλογική ύπαρξη· αισθάνονται εκ τούτου την επίδρασή της -καλή ή κακή με λιγότερη ένταση” . Ο B. D. Johnson διαφωνεί επίσης και με την άποψη του Durkheim, ότι η κοινωνικότητα του άντρα ως φαινόμενο, τον ωθεί κάποτε στην αυτοκτονία. Ο Durkheim υποστηρίζει αλλού, ότι τα σύνολα που απομονώνονται περισσότερο -όπως οι γυναίκες-, σημειώνουν περισσότερες αυτοχειρίες .

R. F. Dossetor and J. Henderson: Οι R. F. Dossetor and J. Henderson , θεωρούν ότι η γυναίκα διαθέτει ποιότητες παρόμοιες με εκείνες της Γης, είναι σιωπηλή και αναπαραγωγική δύναμη. Η άποψη αυτή δεν υποβιβάζει το έργο της φύσης, που ενθαρρύνει την διαιώνιση του ανθρώπου και την συνεχή της ανανέωση. Αν και υπάρχει η άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι είναι πλασμένοι να φέρουν άρρενα και θηλυκά κύτταρα , επικρατεί η αντίληψη ότι οι γυναίκες ζουν στηριζόμενες στα αισθήματά τους, αντίθετα οι άντρες ενδιαφέρονται περισσότερο για τον σκεπτικισμό. Παραδείγματα ωστόσο αποδεικνύουν ότι κάποιες γυναίκες ξεφεύγοντας τον κανόνα, υπήρξαν αφοσιωμένες στην ζωή τους και στον ενδεδειγμένο ρόλο τους. Η μαντάμ Κιουρί για παράδειγμα, υπήρξε ακριβής, μεθοδική και ψυχρή και η Αικατερίνη η Μεγάλη της Ρωσίας, κυβέρνησε αποτελεσματικότερα από τους άμεσους άρρενες προγόνους της. Αναφέρονται και άλλες γυναίκες οι οποίες συμπεριφέρονταν μάλλον σαν άντρες, ενώ αντίθετα κάποιοι άντρες συμπεριφέρονταν σαν γυναίκες, όσον αφορά την ευαίσθητη πλευρά του χαρακτήρα τους. Συμπεραίνεται μάλιστα, ότι δεν υπάρχουν πιο ανθρώπινοι νοσοκόμοι από τους άντρες .
Η γυναίκα που εγκυμονεί, φροντίζει για την διαφύλαξη της δικής της υγείας και του μωρού της, πριν και μετά την γέννηση του, και εκ φύσεως της επιβάλλεται να αγωνιστεί για να το αναστήσει, χάνει πολύ χρόνο από την νεότητά της. Θα μπορούσε η φύση να βοηθήσει στην ζωτική διαδικασία της διαιώνισής της, αν δεν υπήρχε η έλξη της γυναίκας προς το άλλο φύλο και η χαρά της σχέσης της με αυτό, στοιχεία που μετριάζουν τα μειονεκτήματα του τοκετού, δηλαδή: τον χρόνο της, την ταλαιπωρία της υγείας της, τον κίνδυνο της ζωή της και το χρόνο που θα πρέπει να διαθέσει για να αναστήσει το παιδί της; Αν όλες αυτές οι θυσίες, το βάθος της ψυχής για την αντοχή, την υπομονή της ανάστασης ενός ανθρώπου και την διαφύλαξη της υγείας του, την αγωγή του για την καλλιέργεια του χαρακτήρα του και η μετέπειτα διαπαιδαγώγησή του – εκπαίδευσή του, καθιστούν την γυναίκα ανεύθυνη χωρίς νου και ψυχή και ως τέτοια παραγκωνίζεται ως υποδεέστερη σε σύγκριση με τον ιδεολόγο άρρενα, τότε είναι άξιο απορίας: τι αξίζουν οι ιδεολογίες στη ζωή, όταν δεν σχετίζονται με την ανθρώπινη ύπαρξη, που ξεκινά ως έμβρυο; Το γεγονός ότι η γυναίκα δίνεται στο παιδί της, το ανασταίνει και το παραδίνει στην κοινωνία ως συμβολή προσφοράς και αποδοχής, περιορίζει τον χρόνο που διαθέτει για τον εαυτό της, και δεν την βοηθά να εξελιχτεί και να φτάσει τα ακαδημαϊκά ύψη προσωπικότητας, που δεν έχει υποστεί τις συνέπειες μιας τέτοιας χρονοβόρας διαδικασίας. Και αν η γυναίκα προσφέρει στην κοινωνία ανθρώπους που αργότερα τους προδιαθέτει η επιστήμη τους να ξεχνούν ότι τους έφερε στη ζωή μία γυναίκα και επομένως υποβιβάζουν το λειτούργημα του φύλου της, τότε είναι βέβαιο ότι η κοινωνία δεν βαδίζει προς τη σωστή κατεύθυνση.
Σήμερα ωστόσο, ακόμη και οι γυναίκες-μητέρες, είναι σε θέση να αποδείξουν στους πεσιμιστές του φύλου τους, ότι δίπλα στα άλλα καθήκοντά τους της ολοκληρωμένης γυναίκας, και εξίσου με τον άντρα, διαθέτουν ικανότητα να επιδείξουν παρόμοια πνευματικότητα και να προσφέρουν στην επιστήμη, αν όχι ίσως στο βαθμό που προσφέρει ο άντρας, πάντως σε θαυμαστά ποσοστά, γεγονός που συντείνει στην κατάρρευση μιας τέτοιας θεωρίας. Δυστυχώς το θέμα της ισότητας των φύλων εξακολουθεί να προκαλεί αντιπαράθεση σε οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο, με συνέπειες ακόμη και την υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής.

R. F. Dossetor and J. Henderson: Οι R. F. Dossetor and J. Henderson , θεωρούν ότι η γυναίκα διαθέτει ποιότητες παρόμοιες με εκείνες της Γης, είναι σιωπηλή και αναπαραγωγική δύναμη. Η άποψη αυτή δεν υποβιβάζει το έργο της φύσης, που ενθαρρύνει την διαιώνιση του ανθρώπου και την συνεχή της ανανέωση. Αν και υπάρχει η άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι είναι πλασμένοι να φέρουν άρρενα και θηλυκά κύτταρα , επικρατεί η αντίληψη ότι οι γυναίκες ζουν στηριζόμενες στα αισθήματά τους, αντίθετα οι άντρες ενδιαφέρονται περισσότερο για τον σκεπτικισμό. Παραδείγματα ωστόσο αποδεικνύουν ότι κάποιες γυναίκες ξεφεύγοντας τον κανόνα, υπήρξαν αφοσιωμένες στην ζωή τους και στον ενδεδειγμένο ρόλο τους. Η μαντάμ Κιουρί για παράδειγμα, υπήρξε ακριβής, μεθοδική και ψυχρή και η Αικατερίνη η Μεγάλη της Ρωσίας, κυβέρνησε αποτελεσματικότερα από τους άμεσους άρρενες προγόνους της. Αναφέρονται και άλλες γυναίκες οι οποίες συμπεριφέρονταν μάλλον σαν άντρες, ενώ αντίθετα κάποιοι άντρες συμπεριφέρονταν σαν γυναίκες, όσον αφορά την ευαίσθητη πλευρά του χαρακτήρα τους. Συμπεραίνεται μάλιστα, ότι δεν υπάρχουν πιο ανθρώπινοι νοσοκόμοι από τους άντρες .
Η γυναίκα που εγκυμονεί, φροντίζει για την διαφύλαξη της δικής της υγείας και του μωρού της, πριν και μετά την γέννηση του, και εκ φύσεως της επιβάλλεται να αγωνιστεί για να το αναστήσει, χάνει πολύ χρόνο από την νεότητά της. Θα μπορούσε η φύση να βοηθήσει στην ζωτική διαδικασία της διαιώνισής της, αν δεν υπήρχε η έλξη της γυναίκας προς το άλλο φύλο και η χαρά της σχέσης της με αυτό, στοιχεία που μετριάζουν τα μειονεκτήματα του τοκετού, δηλαδή: τον χρόνο της, την ταλαιπωρία της υγείας της, τον κίνδυνο της ζωή της και το χρόνο που θα πρέπει να διαθέσει για να αναστήσει το παιδί της; Αν όλες αυτές οι θυσίες, το βάθος της ψυχής για την αντοχή, την υπομονή της ανάστασης ενός ανθρώπου και την διαφύλαξη της υγείας του, την αγωγή του για την καλλιέργεια του χαρακτήρα του και η μετέπειτα διαπαιδαγώγησή του – εκπαίδευσή του, καθιστούν την γυναίκα ανεύθυνη χωρίς νου και ψυχή και ως τέτοια παραγκωνίζεται ως υποδεέστερη σε σύγκριση με τον ιδεολόγο άρρενα, τότε είναι άξιο απορίας: τι αξίζουν οι ιδεολογίες στη ζωή, όταν δεν σχετίζονται με την ανθρώπινη ύπαρξη, που ξεκινά ως έμβρυο; Το γεγονός ότι η γυναίκα δίνεται στο παιδί της, το ανασταίνει και το παραδίνει στην κοινωνία ως συμβολή προσφοράς και αποδοχής, περιορίζει τον χρόνο που διαθέτει για τον εαυτό της, και δεν την βοηθά να εξελιχτεί και να φτάσει τα ακαδημαϊκά ύψη προσωπικότητας, που δεν έχει υποστεί τις συνέπειες μιας τέτοιας χρονοβόρας διαδικασίας. Και αν η γυναίκα προσφέρει στην κοινωνία ανθρώπους που αργότερα τους προδιαθέτει η επιστήμη τους να ξεχνούν ότι τους έφερε στη ζωή μία γυναίκα και επομένως υποβιβάζουν το λειτούργημα του φύλου της, τότε είναι βέβαιο ότι η κοινωνία δεν βαδίζει προς τη σωστή κατεύθυνση.
Σήμερα ωστόσο, ακόμη και οι γυναίκες-μητέρες, είναι σε θέση να αποδείξουν στους πεσιμιστές του φύλου τους, ότι δίπλα στα άλλα καθήκοντά τους της ολοκληρωμένης γυναίκας, και εξίσου με τον άντρα, διαθέτουν ικανότητα να επιδείξουν παρόμοια πνευματικότητα και να προσφέρουν στην επιστήμη, αν όχι ίσως στο βαθμό που προσφέρει ο άντρας, πάντως σε θαυμαστά ποσοστά, γεγονός που συντείνει στην κατάρρευση μιας τέτοιας θεωρίας. Δυστυχώς το θέμα της ισότητας των φύλων εξακολουθεί να προκαλεί αντιπαράθεση σε οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο, με συνέπειες ακόμη και την υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής.

Τα φύλα και ο Ζαν Ζακ Ρουσώ: Από τους Γάλλους παιδαγωγούς οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην επιμόρφωση των επερχόμενων γενεών ανά την υφήλιο, ο Ζαν Ζακ Ρουσώ , στο έργο του Αιμίλιος, ή Περί Αγωγής, αναφέρεται στις γνώμες για το θέμα της διαφθοράς, των διαστροφών και της βίας ανάμεσα στα φύλα. Ο ίδιος θεωρεί ότι οι άντρες της εποχής του δεν πιστεύουν πια στην διαφθορά και στην βία, γιατί είναι ελάχιστα απαραίτητη . Κριτικάρει όμως τον Χριστιανισμό, για την επιβολή πολλών καθηκόντων και υποχρεώσεων στους οπαδούς του, πού ως τέτοια αποβαίνουν σκληρά και ταυτόχρονα μάταια. Ο χριστιανισμός απαγορεύοντας στις γυναίκες διασκεδάσεις όπως είναι το τραγούδι, ο χορός και άλλες μορφές της, συμβάλλει στο να είναι “κακότροπες” αλλά και δυσαρεστημένες από την ζωή τους. Θεωρεί ότι ο χριστιανισμός είναι η μοναδική θρησκεία που περιφρονεί τον γάμο και καθιστά την ζωή των συμβίων, μία φοβερή δοκιμασία. Οι αντιπρόσωποί της προσπαθούν ώστε οι γυναίκες να μην είναι ευχάριστες και οι άντρες να μην τις θέλουν. “Γιατί όμως όλ’ αυτά; Μήπως οι χριστιανοί παύουν να είναι άνθρωποι;” ρωτά ο Ζαν Ζακ Ρουσώ , διατηρώντας με τα παραπάνω, το προφίλ ενός ισορροπημένου παιδαγωγού, σε χρόνους που κυκλοφορούν απόψεις γεμάτες αντίφαση, για τα παρόμοια θέματα. Ο Ρουσώ εξακολουθεί να καταγράφει τις απόψεις του για τα φύλα, για την αγωγή τους και την καλή σχέση τους. Στο “πέμπτο βιβλίο” του Αιμίλιου, αναφέρεται στις φυσικές διαφορές των φύλων, στον ρόλο τους, όπως τον έχει ορίσει η φύση και στις ανάμεσά τους υποχρεώσεις. Τοποθετεί την γυναίκα στο επίπεδο της κοινωνίας της εποχής του όπως αιτείται, και που αρμόζει και για τα δύο φύλα . Επιχειρεί να οριοθετήσει την συμπεριφορά των φύλων για την καλύτερη σχέση τους, και με τον τρόπο αυτό, δημιουργεί κάποια μοντέλα. Καθώς όλα είναι συμβατικά, συμπεραίνεται ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων εξαρτάται από το κοινωνικό, οικονομικό, ιστορικό, πολιτικό και θρησκευτικό περιβάλλον εντός του οποίου ζουν και δρουν.

Βίκτωρ Ουγκώ: Ο αγαπημένος συγγραφέας του κλασσικού έργου, Οι Άθλιοι, Βίκτωρ Ουγκώ, στο έργο του Ο άνθρωπος που γελά εκθειάζει τις απόψεις του για τον έρωτα, τον γάμο και τον ρόλο του στις σχέσεις των φύλων. Θεωρεί τον έρωτα φωτιά που έχει σχέση με τον διάβολο. Ο Ούρσος γράφει και εξηγεί στον Γκυνπλαίν: “-Ο έρωτας! Ξέρεις πώς ανάβει ο θεός ετούτη τη φωτιά; Βάζει τη γυναίκα από κάτω, στη μέση το διάβολο και από πάνω από το διάβολο τον άντρα. Ένα σπίρτο, δηλαδή μια ματιά, κι όλα παίρνουν φωτιά” . Στον Ουγκώ ο γάμος θεωρείται καταστρεπτικός παράγοντας για την σχέση των φύλων . Η άπειρη νεαρή γυναίκα του έργου (Ντέα), η οποία δεν έχει γνωρίσει τον ολοκληρωμένο έρωτα, δεν αποζητά τίποτε περισσότερο από αυτό που την κάνει τέλεια ευτυχισμένη, δηλαδή την αγάπη του Γκυνπλαίν. Πιστεύει μάλιστα ότι είναι παντρεμένη μαζί του . Ο Γκυνπλαίν, όμως ως άντρας, υποσυνείδητα, αναμένει την στιγμή για να πράξει σύμφωνα με την φύση του: “[…] μέσα στα κατάβαθα του έρωτά του έμενε άντρας. Κανένας δεν παραβαίνει τους μοιραίους νόμους”, γράφει ο συγγραφέας , παρουσιάζοντας την ορμητική φύση του νέου για την ολοκλήρωση της πράξης.
Gustave Flaubert: Ο Gustave Flaubert στο πολυδιαβασμένο έργο του: Madame Bovary, παρουσιάζει το συζυγικό ζευγάρι Charles και Emma, την σχέση τους και τις εξωσυζυγικές δραστηριότητες της Emma, για τις οποίες τονίζει ότι δεν πρόκειται για κατάλοιπο της αγωγής της, αλλά ως αποτέλεσμα της φυσικής της κλίσης, της γυναίκας . Χαρακτηριστική είναι η άποψη ότι το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων είναι κακή συντροφιά και επίσης ότι η μουσική είναι λιγότερο επικίνδυνη από την λογοτεχνία . Η Emma, ένα ανικανοποίητο και άστατο θήλυ, βαθμιαία, βρίσκει τον άντρα της εκνευριστικό , και πείθεται ότι της αξίζει να ερωτευτεί. Τρέφοντας τέτοιες απόψεις, κάνει πολλά λάθη, όπως το γεγονός ότι παρ’ ολίγον να υποκύψει σε έναν από τους άντρες (Leon) που την πλησιάζουν , συνδέεται στην συνέχεια ερωτικά με άλλον (τον γαιοκτήμονα Rodolphe Bulanger “[…] thirty-four years old; his temperament was brutal and his intelligence shrewd; […]”) , εργένη, έμπειρο με τις γυναίκες, που την εγκαταλείπει τελικά. Αυτήν την φορά όμως έχει ερωτευτεί πραγματικά. Έτσι, ύστερα από τρία χρόνια χωρισμού , αυτοκτονά, αδύνατη να αντιμετωπίσει μία δεύτερη απόρριψη του εραστή της .

Λ. Τολστόι (1828-1910): Ο Λ. Τολστόι μολονότι διατρίβει σε μία διαφορετική κοινωνία από εκείνη του G. Flaubert, παρουσιάζει γυναίκες που φέρουν παρόμοια ψυχοσύνθεση με εκείνη, της ηρωΐδας του G. Flaubert στο έργο του, Madame Bovary. Στο μυθιστόρημά του Άννα Καρένινα , καταπιάνεται με γυναίκες που φέρουν τίτλους ευγενίας και κάποτε και με το υπηρετικό προσωπικό τους. Η ομώνυμη ηρωίδα, μία ανικανοποίητη γυναίκα του καλού κόσμου της εποχής της, συνδέεται χωρίς μεγάλες επιφυλάξεις, με έναν νέο της σειράς της, τον Βρόνσκη, και αδιαφορώντας για τις συνέπειες, τελικά καταστρέφει την ισορροπία της οικογενείας της. Δίπλα στην εγωκεντρική Άννα Καρένινα παρελαύνουν και άλλοι τύποι γυναικών, η ανεκτική νύφη της Ντόλυ ή Ντάρια, που ο σύζυγος της Στεπάν, την απατάει με την γκουβερνάντα των παιδιών τους , η παραμάνα Φιλιμόνοβα και η αξιολάτρευτη Κίτυ (η τρίτη από τις αδερφές Στσερμπάτσκη), που αν και παρασύρεται από την φιλόδοξη μητέρα της, παντρεύεται τελικά τον σωστό άνθρωπο. Στο Άννα Καρένινα οι γυναίκες του ‘‘καλού κόσμου’’, κατέχονται από την αγωνία της αποκατάστασής τους, με έναν πετυχημένο γάμο. Οι σχολιασμοί και οι λεπτομέρειες των καλών τρόπων, δείχνουν μία τάξη που ολισθαίνει, και που οι γυναίκες της, είναι οι καλύτεροι σηματοδότες αυτής της ολίσθησής της. Αντίθετα στο μυθιστόρημα του Λ. Τολστόι, Χατζή Μουράτ , ο συγγραφέας, παρουσιάζει έναν κόσμο διαφορετικό, γεμάτο αντιθέσεις και έναν αντίστοιχο προς τον κόσμο αυτό, γυναικόκοσμο, και επομένως εντελώς διαφορετικό από εκείνον στο έργο του, Άννα Καρένινα. Η φαινομενικά αδύνατη και κουτή Χάνισσα, αποβαίνει θρασύς, χωρίς τον αντρικό έλεγχο . Μία άλλη, η Μαρία Δημητρίεβνα, αντιπροσωπεύει το θήλυ που επιβάλλεται στους άντρες, με τον δυναμισμό της, ένα χαρακτηριστικό που καθώς μονοπωλείται από τους άντρες, έκδηλα εκτιμάται από αυτούς . Η πριγκίπισσα Μαρία Βασιλίεβνα αντιπροσωπεύει τον τύπο της γυναίκας διπλωμάτιδας. Με το ταλέντο της ξελασπώνει τον άντρα της. “-Μα ελάτε, βαρώνε. Ο Σιμόν δεν ήθελε να σας δυσαρεστήσει”, λέει ζωηρά στον στρατηγό, ο οποίος , ως στρατιωτικός διοικητής της περιοχής, είχε άγνοια της παράδοσης του Χατζή Μουράτ.

Ιβάν Μπελούκιν: Στο μυθιστόρημα της Ρωσικής Επανάστασης: “Ο Βαρκάρης του Βόλγα” , ο συγγραφέας Ιβάν Μπελούκιν, υιοθετεί ως ηρωίδα του μία καλλιεργημένη νέα, την πριγκίπισσα Βέρα. Η απροσδόκητα τρυφερή φύση της αριστοκράτισσας που πονά για τον ταλαιπωρημένο λαό της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων και των βαρκάρηδων του Βόλγα , αποτελεί οξύμωρο. Με την λεπτοκαμωμένη πριγκίπισσα της ιστορίας, αντιπαραβάλλεται η μορφή της προκλητικής “Τατάρισσας” Βαρισούχας, που η πριγκίπισσα την χαρακτηρίζει ως “τίμια γυναίκα”. Χαρακτηριστικό στοιχείο εδώ, αποτελούν οι παραδόξως αντίστροφοι χαρακτήρες των γυναικών: η λεπτεπίλεπτη, τρυφερή πριγκίπισσα (Βέρα), κερδίζει την συμπάθεια του αναγνώστη, αντίθετα: η εκπρόσωπος του λαού (Βαρισούχα), χαμηλής προσωπικότητας γυναίκα, αγροίκα, ζηλιάρα και κακεντρεχής, αποδοκιμάζεται από την πένα του συγγραφέα. Η πριγκίπισσα ως ο ιδανικός τύπος γυναίκας, αν και αριστοκράτισσα, αγαπάει τον Μουζίκο (Φεντώρ), κατηγορεί την τάξη στην οποία ανήκει και χαρακτηρίζει τον κόσμο της “χυδαίο, άνανδρο, βάναυσο, ικανό για κάθε κακή πράξη, με απατηλό εξωτερικό” . Ο ήρωας που είναι και δικός της, και ο αγαπημένος της, λυγίζει και της χαρίζει τη ζωή . Η προσπάθεια ωστόσο του Ι. Μπελούκιν, να ανατιμήσει τις σχέσεις των φύλων και να τις ανακατατάξει εντός των άνισων κοινωνικών τάξεων της εποχής, ξεπερνάει την ιστορική πραγματικότητα, ακόμη και ως εξαίρεση.

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: Οι γυναίκες στην ιστορία του Φεοντόρ Ντοστογιέφσκι: Μουσαφιραίοι στο Στεπαντσίκοβο , παίζουν αναμφίβολα δυναμικό ρόλο. Μία από αυτές, η κ. Ομπνόσκιν, υπογραμμίζει: ότι “όλες οι μεγάλες ιδέες έχουν μια θελκτική πλευρά, όμως δεν μπορούν ν’ αντικαταστήσουν τις γυναίκες. Οι γυναίκες, μάλιστα, οι γυναίκες νεαρέ μου θα σας μορφώσουν! Δεν μπορείτε να κάμετε δίχως αυτές.” λέει. Χάριν της γυναικείας ομήγυρης στο Στεπαντσίκοβο, της οποίας ηγείται η “Στρατηγίνα”, ο αγύρτης Φομά αποδεικνύοντας την υπεροχή του λόγου του , ξανακερδίζει το παιχνίδι, παίρνοντας με το μέρος του ακόμη και την αγαπημένη (Νάστια) του συνταγματάρχη (Ιλίτς Γιεγκόρ). Στο Μουσαφιραίοι στο Στεπαντσίκοβο -αν και με την στήριξη των γυναικών-, φαίνεται ο δυναμισμός του άντρα. Αντίθετα στο Νιέτοσκα (= Άννα) , επίσης του Φεοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο άντρας (Εφίμωφ), είναι ένας αδύνατος και ανίκανος χαρακτήρας, σε βαθμό ώστε να καθιστά υπεύθυνο της ανικανότητάς του την γυναίκα του, την μητέρα της Νιέτοσκα. Ιδιάζοντα χαρακτηριστικά του είναι η μεγαλομανία, η επιδεικτικότητά του και η χωρίς αιτιολογία, φιλοδοξία του . Ένας ακόμη άντρας του μυθιστορήματος, ο σκληρός και εγωϊστής Πιοτρ Αλεξάνδροβιτς, αν και παντρεμένος , σχετίζεται με άλλη γυναίκα (την Αλεξάνδρα Μιχαήλοβνα ). Η ώριμη και ευαίσθητη, και παρά το νεαρό της ηλικίας της, Νιέτοσκα, παρατηρεί, κρίνει και αντιλαμβάνεται το σκληρό παιχνίδι του άντρα (Π. Αλεξάνδροβιτς), με την γυναίκα-θύμα του (την Αλεξάνδρα). Ο εκ των πραγμάτων δυνατός άντρας σφετερίζεται το δίκαιο και όταν ακόμη δεν θα έπρεπε. Η μοίρα της γυναίκας, διαφέρει. Και στα τρία αντρόγυνα του μυθιστορήματος, υπάρχει το στοιχείο του χωρισμού, και η χωριστή πορεία των ατόμων. Η τύχη της Νιέτοσκα αλλάζει πορεία, υπό την προστασία ενός καλού ανθρώπου (πρίγκιπα).
Στο μυθιστόρημα Υπόγειο , επίσης του Φεοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο υπαρξιστής αντιήρωας , προσβάλλει ανεπανόρθωτα την αμφιβόλου ηθικής, φτωχή και ρομαντική γυναίκα (Λίζα), ορμώμενος από αμφίρροπα αισθήματα έλξης και απώθησης ταυτόχρονα. Μένει μόνος με τους συλλογισμούς του, ζει για να τους τρέφει και αυτοί αυτόν με την σειρά τους: “Μίλα όσο θες για τον εαυτό σου για την άθλια ζωή σου μέσα στο υπόγειο, μα μην ασχολείσαι μ’ εμάς.” λέει στο τέλος . Αντίθετα στο έργο του Φτωχοί ο Ντοστογιέφσκι παρουσιάζει τον άντρα (Μακάρ Αλεξέεβιτς) να δίνεται ολάκερος στην γυναίκα (Βαρβάρα Αλεξέεβνα ή Βαρίνκα), με έναν τρόπο μαζωχιστικό, καθώς η νέα γυναίκα στην ανάγκη της, υποθάλπει το αίσθημά του, που είναι μείγμα έρωτα και επιθυμίας, με πατρικά, προστατευτικά συναισθήματα. Ακόμη και την παραμονή του γάμου της με άλλον (τον Μπικώφ), η γυναίκα εκμεταλλεύεται την προθυμία του αδύνατου Μ. Αλεξέεβιτς . Ο χωρισμός τους που βαραίνει τον ώριμο άντρα είναι ένα φαινόμενο άρνησης ως προς την πραγματικότητα.
Στο έργο του ο Παίχτης , ο Ντοστογιέφσκι, παρουσιάζει την περίεργη θέση του ήρωα (Αλέξη Ιβάνοβιτς) που ερωτευμένος με την θετή κόρη (Παυλίνα Αλεξάντροβνα) του στρατηγού (Ζαγκοριάνσκι), παραβλέπει όλες τις παραξενιές της. Οι τύποι γυναικών είναι μεμψίμοιροι: Η Παυλίνα φτωχή και αδύναμη κοινωνικά, κατέχεται από είδος υπερηφάνειας που την ωθεί να φέρνεται αλλαζονικά και να μπερδεύει τον ήρωα, με τα καμώματά της . Η τυχοδιώκτρια (η Μπλανς, αντίθετος χαρακτήρας από την Παυλίνα), επιδιώκει τον πλούτο, αδιαφορώντας για το πρόσωπο πίσω από αυτόν. Η δυναμικότατη γιαγιά (Αντονίνα Βασίλιεβνα), αναγνωρίζοντας την δύναμη του πλούτου της, εκδικείται την αδυναμία των γυναικών γύρω της και αναστατώνει την ζωή εκείνων που περιμένουν να πεθάνει για να την κληρονομήσουν. Η στάση τους ωθεί την γιαγιά Αντονίνα Βασίλιεβνα, σε έξαλλες πράξεις, ως την στιγμή που κουρασμένη αποχωρεί, έχοντας όμως δώσει ένα καλό μάθημα στους υποτιθέμενους κληρονόμους της.

Stefan Zweig: Ο Αυστριακός, Stefan Zweig , στα μυθιστορήματά του, Το συνταρακτικό Μυστικό, και Ο Φόβος, παρουσιάζει την γυναίκα, τόσο σύγχρονη, όσο στις ημέρες μας. Η γυναίκα ανήκει συνήθως σε ευκατάστατη οικογένεια, τυγχάνει αγάπης και σεβασμού, είναι σύζυγος και μητέρα. Και στα δύο μυθιστορήματα η γυναίκα παρουσιάζεται ως ο αδύνατος χαρακτήρας που παρασύρεται σε εξωσυζυκές σχέσεις . Ο Zweig στο ρόλο του συγγραφέα-ψυχολόγου, μελετώντας την συμπεριφορά των γυναικών, επιχειρεί να εξηγήσει και να διαφωτίσει την συμπεριφορά και τις σχέσεις των φύλων. Στην αναμέτρηση ετούτη, ο άντρας αποβαίνει ήρωας, καθώς είναι ο εντιμότερος απο τους δύο συνεταίρους στον γάμο, άκρως διακριτικός, γενναιόφρων και γενναιόδωρος, ο άνθρωπος με την απέραντη κατανόηση και την καρδιά που ξέρει να συγχωρεί.

Ο Francis Scott Fitzgerald: Ο F. Scott Fitzgerald , στο βιβλίο του The Great Gatsby αρχίζει με απόσπασμα του Tomas Parke D’ Ivvilliers: “Then wear the gold hat, if that will move her; / if you can bounce high, bounce for her too,’ / Till she cry “Lover, gold- hated, high-bouncing lover, / I must have you!” Στο έργο του η γυναίκα δεν υστερεί δικαιωμάτων ή είναι κατώτερη, κατά την άποψη του άντρα. Δεν τρέχει πίσω του κατεχόμενη από αισθηματική ανάγκη. Θέλει τον άντρα, τον χρειάζεται, αλλά τον θέλει επίσης να προσπαθεί να την κερδίζει, ως είδος λάφυρου. Ο άντρας (Τομ) ενοχλείται από την γυναίκα (Νταίιζη ), που ενδιαφέρεται για θέματα καθημερινής φύσης, αντίθετα από αυτόν που τον απασχολούν θέματα κοινωνικού περιεχομένου ή ρατσισμού ίσως, καθώς είναι εμφανής η ανησυχία του για το μέλλον της λευκής ράτσας . Στην κοινωνία του F. Scott Fitzgerald, οι γυναίκες, χαίρουν ελευθερίας και δικαιωμάτων, παρουσιάζονται όμως κενές, επιπόλαιες και επικίνδυνες στην ανωριμότητά τους, στους έρωτές τους και στα διαζύγια. Οι άντρες δεν κινούνται από ενδιαφέροντα υψηλού περιεχομένου και παρουσιάζουν συνήθη νοημοσύνη και εκπαίδευση. Η αντίληψη για την γυναίκα, κοινή μεταξύ αντρών διατυπώνεται σε φράσεις όπως: “Η ανειλικρίνεια στη γυναίκα είναι πράγμα που δεν της καταλογίζεις στα σοβαρά.” Ο άντρας δεν ενδιαφέρεται να εξερευνήσει το εσωτερικό της γυναίκας. Η εντύπωση παραμένει επιφανειακή και η σχέση τραγικά ενστικτώδης. Διακρίνεται για την κτητικότητά του στο θήλυ, αν και παρουσιάζει μεγαλύτερη από την γυναίκα, τάση, προς έναν ελαφρύ σκεπτικισμό. Ο πρωταγωνιστής ωστόσο της ιστορίας Gatsby, αποτελεί εξαίρεση. Μορφωμένος, χωρίς να είναι μεγαλοϊδεάτης, είναι κοσμικός, ένας άντρας που κατ’ εξαίρεση, αγάπησε διακριτικά και πιστά. Επιπλέον είναι πλούσιος και δέχεται την ζωή χωρίς προκαταλήψεις . Ο περιθωριοποιημένος στον κοινωνικό κύκλο της Daisy, Gatsby, θύμα της αυταπάτης του, διακρίνεται για την ειλικρίνεια και την αξιοπρέπειά του, ακόμη και έναντι της Daisy που τον προδίδει δύο φορές. Το μυθιστόρημα ξεχωρίζει για την πολύπλοκη ζωή των προσώπων που σκιαγραφούνται. Παρουσιάζονται τρία διαφορετικά τρίγωνα: Tom-Myrtle-Wilson, Tom-Daisy-Gatsby, Myrtle-Tom-Daisy. Η τάση απονομής των ευθυνών στους άντρες και στις γυναίκες ανεξαιρέτως, γίνεται αμερόληπτα. Δεν υπάρχουν αισιόδοξα μηνύματα ή οράματα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι οικονομικές συγκυρίες και τα πάθη συναρμολογούν τις σχέσεις των προσώπων.

Oscar Wilde: Ο Oscar Wilde είναι γνωστός για την δοκιμασία στην οποία υποβάλλει τα φύλα στα αξιόλογα μυθιστορήματα και θεατρικά έργα του. Στο θεατρικό του: The importance of being earnest, εικονογραφεί την γυναίκα και τον άντρα κατά την γενική αντίληψη της εποχής: η γυναίκα ελαφρά επιπόλαια (η Gwentolen ) ή προσκολλημένη στο πρωτόκολλο του συμφέροντος και εναντίον του άντρα (Lady Bracknell ), και εκείνος στο πρόσωπο του Algernon, δηλώνει χωρίς περιστροφές, ποια συμπεριφορά αρμόζει στην γυναίκα όταν είναι όμορφη . Διεξάγεται ένας αγώνας δρόμου ως προς την υπεροχή του ενός από τους δύο, χωρίς επιτυχία. Έτσι η Gwentolen θεωρεί ότι το θήλυ ηγείται του άντρα στην αυτοθυσία και δεν αποδέχεται την ισότητα των φύλων, άποψη που βρίσκει σύμφωνο έναν άντρα, τον Jack. Μία άλλη γυναίκα, η Cecily, θεωρεί ότι οι άντρες έχουν φυσικό κουράγιο, προτέρημα στο οποίο υστερούν οι γυναίκες . Παρατηρείται ότι οι γυναίκες από θέση ισχύος, αντίθετα προς τους άντρες, δεν λεπτολογούν ή παίζουν με το ψέμα.
Στο θεατρικό Lady Windermere’s fan, του Oscar Wilde, οι γυναίκες όπως και στο προηγούμενο έργο, έχουν θέση και άποψη. Ο άντρας (λόρδος Darlington) είναι υποχωρητικός και κολακευτικός έναντι κυρίας (Lady Windermere ), η οποία αποδίδει στα δύο φύλα ανάλογες ευθύνες, για την συμπεριφορά τους. Στην ερώτηση του άντρα (λόρδου Darlington) , εάν θα έπρεπε να υπάρχουν οι ίδιοι νόμοι και για τα δύο φύλα, η κυρία (Lady Windermere) ανταπαντά καταφατικά και με πεποίθηση. Είναι αποφασισμένη να κρατήσει τον ρόλο της ως ίσης δικαιούχου με τον άντρα της στον γάμο της, και προχωρά στην εκδίκησή της σε σχέση με την κυρία Erlynne , την άγνωστη σε εκείνην, μητέρα της. Άλλη γυναίκα, η δούκισσα του Berwick, ξεχωρίζει τα φύλα, και τονίζει για το φύλο της: “… είμαστε καλές. Τουλάχιστον κάποιες από εμάς”, και παραπονιέται για τους συζύγους ότι θα τις αγνοούσαν, αν δεν γκρίνιαζαν μαζί τους κάπου-κάπου, για να τους θυμίζουν ότι έχουν νομικό δικαίωμα, γι’ αυτό που κάνουν . Ως γυναίκες ορισμένης κοινωνικής τάξης, ορθώνονται και αντιπαλαίουν το άλλο φύλο για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Οι γυναίκες του Oscar Wilde είναι τελικά ανθρωπινές, μετανοούν για τα λάθη τους και σαν μητέρες, με συνείδηση της θέσης τους, έχουν αναπτυγμένο το συναίσθημα της αυτοθυσίας και του καθήκοντος.
Σε ένα άλλο θεατρικό του Oscar Wilde: A woman of no Importance , δίνονται κάποια πορίσματα από την σύγκριση της πνευματικής ικανότητας των φύλων. Ο άντρας θεωρεί ότι η γυναίκα αν και έχει κάποιες καλές ιδιότητες, τελικά δε συγκρίνεται ως προς τις απόψεις της και το βάθος τους, με τον άντρα. Το παγνίδι των φύλων για την αξιολόγησή τους στην κοινωνία είναι διαυγές. Ο διάλογος της Lady Caroline και του Kelvil αποτελεί δείγμα της συζήτησης για την αξιολόγηση της γνώμης των φύλων στο θέμα της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική ζωή . Η γυναίκα συμβάλλει ως αγαθοποιό στοιχείο στην πολιτική ζωή του τόπου, ιδιαίτερα με τις θέσεις της ως προς την ηθική στον δημόσιο ή ιδιωτικό βίο. Και ενώ ο Lord Illingworth την περιγράφει ως το αδύνατο φύλο, ο Kelvil πιστεύει ότι η γυναίκα είναι το διαβατήριο στην μεγαλύτερη επιτυχία ενός πολιτικού. Στον διάλογο με τον Lord Illingworth η Mrs. Allonby εκφέρει γνώμη για την σημασία των φύλων και προβάλλει την άποψη, ότι οι άντρες αισθάνονται πολύ ευτυχείς, χωρίς τις γυναίκες. Γι’ αυτό και μόνο οι γυναίκες δε θα έπρεπε να τους αφήνουν μόνους ούτε στιγμή, εκτός για πολύ λίγο, ύστερα από το δείπνο . Ο διάλογος των: Lady Hunstanton, Mrs. Allonby, Lady Stutfield and Lady Caroline, αποκαλύπτει περισσότερες απόψεις των γυναικών για τους άντρες και μέσω αυτού σκιαγραφείται η γενικότερη εικόνα της κοινωνίας της εποχής, που δε φαίνεται να διαφέρει από την παγκόσμια: όλοι οι άντρες παντρεύονται την περιουσία της γυναίκας. Αλλά “δεν ανήκουμε σε κανέναν”, είναι το τελικό συμπέρασμα , που έρχεται σα προσπάθεια διάσωσης της γυναικείας αξιοπρέπειας. Αξιοσημείωτες είναι οι απόψεις του Lord Illingworth, που ως συμβουλές διοχετεύονται στον γιο του Gerald. Θεωρεί ότι η κατάλληλη συμπεριφορά ενός, προς τις γυναίκες, καθορίζει την φήμη του, του gentleman . Να μιλάει στην όποια γυναίκα, σα να την αγαπάει. Δίνει επίσης έναν ορισμό για την γενική συμπεριφορά ενός νέου στην κοινωνία, και επίσης προς τα δύο φύλα, και συνεχίζει σε δυνατότερους τόνους σχολιάζοντας την μητέρα του γιου του: “Η μητέρα σου είναι μία καλή γυναίκα. Αλλά οι καλές γυναίκες έχουν περιορισμένες απόψεις για τη ζωή και ο ορίζοντάς τους είναι τόσο μικρός.” Ο λόρδος που θεωρεί την γυναίκα εξαρτημένη από την θρησκεία, από την αγάπη του άντρα και από την μητρότητα, πιστεύει ότι μέσα από όλες τις αδυναμίες της αναδύεται μία άλλη ικανότητά της, που την καθιστά παντοδύναμη: η γυναίκα γνωρίζει πώς να επηρεάζει στους κύκλους της και να επιβάλλει κάποιες απόψεις, που υποβοηθούν την ανάγκη του άντρα, για αναγνώριση . Θεωρεί ότι οι γυναίκες είναι φωτογραφίες και οι άντρες προβλήματα. Για να καταλάβει μάλιστα κανείς, τι αλήθεια σημαίνει γυναίκα, θα πρέπει να την ακούει, χωρίς να την βλέπει, δηλώνει. Στη γενική άποψη ότι η γυναίκα είναι έξυπνη, ο Lord Illingworth απαντάει δίνοντας την άποψη του φιλοσόφου: οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν τον θρίαμβο της ύλης στον νου, ενώ οι άντρες αντιπροσωπεύουν τον θρίαμβο του νου, επί των ηθών . Ο Gerald ξαναρωτά με περιέργεια για όσα έχει ακούσει σχετικά με την δύναμη της γυναίκας. Ο λόρδος αδράχτει την ευκαιρία να κατηγορήσει την γυναίκα ως την χειρότερη τύραννο -τυραννία που δεν ξεπερνιέται- επί του δυνατού φύλου, ενώ παρουσιάζεται ως αδύνατη. Τότε βέβαια θα ρωτήσει κανείς γιατί τα δύο φύλα καταφεύγουν στο συζυγείν (συν-ζεύονται); Η απάντηση του λόρδου είναι αποτέλεσμα εμπειρίας και αφορά όλους τους άντρες και τις γυναίκες: οι άντρες παντρεύονται γιατί είναι κουρασμένοι, ενώ οι γυναίκες παντρεύονται γιατί είναι περίεργες. Συμπεραίνει ότι και τα δύο φύλα είναι απογοητευμένα από τον γάμο . Η άποψή του ότι η γυναίκα είναι γενικά ανόητη, παραμένει αμετακίνητη. “Η μετριότητα είναι θανάσιμη” (“Moderation is a fatal thing”) λέει στην Lady Hunstanton, απορρίπτοντας την άποψή της, και ωθώντάς την να τον διορθώσει : “πως το πιο εμφανές ελάττωμα ενός είναι η δύναμή του”. Η αξιοπρεπής στάση της κυρίας Arbuthnot προς τον λόρδο Illingworth, αποδεικνύει, ότι σε κάποιους από τους ορισμούς που έδωσε για την γυναίκα, απαντούν και εξαιρέσεις.

Henrik Ιbsen: Στο θεατρικό του Henrik Ιbsen Τα άσπρα άλογα, ένας από τους χαρακτήρες (ο Κρολλ), αποδέχεται τις υποθετικές αδυναμίες της γυναίκας (Ρεβέκκας). Εκείνη αντιδράει ανάλογα, αποκαλύπτοντας μία αρκετά ισορροπημένη αξιολόγηση των φύλων: “Ω, μα οπωσδήποτε, δεν έχω καμιάν απαίτηση από σας, ως γυναίκα που είστε, να πάρετε καθορισμένη στάση στην πολιτική αυτή διαμάχη, -στον εμφύλιο αυτό σπαραγμό θα μπορούσα να πω αξιόλογα,- που λυμαίνεται τον τόπο”. Η Ρεβέκκα απαντά στην πρόκληση του Κρολλ: “Ναι, αλλά νομίζω, ότι και σεις αντεπιτεθήκατε αρκετά τσουχτερά”. Η Ρεβέκκα αποδεικνύει έτσι, και εντελώς απροσδόκητα, ότι όχι μόνο ήταν ενημερωμένη, αλλά και τολμηρή, ώστε να εκφέρει αδίστακτα την γνώμη της .

Lillian Hellman: Η Lillian Hellman στο θεατρικό της: Παιχνίδια στη Σοφίτα (Toys in the Attic) καταπιάνεται με μία ιστορία, με δυνατό ψυχολογικό υπόβαθρο. Οι γυναίκες παρουσιάζονται δυνατές και επικίνδυνες στην προσπάθειά τους να κρατήσουν κοντά τους τον άντρα που αγαπούν. Δύο ανύπαντρες αδελφές (Άννα και Κάρυ), απομονωμένες και αντικοινωνικές, γλυστρούν όλο και περισσότερο σε έναν κόσμο δικό τους . Ξεφεύγουν από την πραγματικότητα πιστεύουν στην δύναμη του χρήματος και τελικά πετυχαίνουν να κρατήσουν κοντά τους τον ξυλοδαρμένο αδερφό τους, Τζούλιαν.

Άρθουρ Μίλερ: Ο Άρθουρ Μίλερ , στο θεατρικό έργο του Το Τίμημα , παρουσιάζει την δυναμική, ανεξάρτητη Αμερικανίδα της εποχής του (Έστερ), ως από θέση ισχύος να ασκεί κριτική στον άντρα της (Βίκτορ) και να τον κατηγορεί για κυνικότητα. Η άποψη του Βίκτορ για τις γυναίκες είναι κατηγορηματική: “Τι κουτές που είναι οι γυναίκες!” Η κριτική του αφορά το κοστούμι της Έστερ, το οποίο όμως δέχεται τα κομπλιμένα γέρου Εβραίου παλαιοπώλη (του Σόλομον) . Το ζεύγος διαφωνεί: οι πεποιθήσεις της Έστερ συμβάλλουν στο να αισθάνεται ο Βίκτορ κάποια ανικανότητα. Αν και η Έστερ αντιμετωπίζει την πραγματικότητα με σκληράδα, αποκαλύπτεται ως άτομο με ευαισθησία, άνθρωπος του καθήκοντος, καθώς αναγνωρίζει ότι η θυσία του Βίκτορ και οι συνέπειές της, έναντι του πατέρα του, ήταν καθήκον. Μία άλλη γυναίκα -αν και απούσα, κάποτε εξουσιάζει την σκέψη όλων-, πρόκειται για την μητέρα του Βίκτορα και του Ουώλτερ , θύμα της χρεοκοπίας του συζύγου της . Τέλος αναφέρεται και η θυγατέρα, του τρεις φορές παντρεμένου, πλούσιου Εβραίου Σόλομον, η οποία έχει αυτοκτονήσει. Στην κοινωνία του Μίλερ, διαπιστώνεται το ευάλωτο της γυναίκας παρά την φαινομενική ισχύ της. Τίθεται το ερώτημα αν είναι όλες θύματα λαθών των αντρών.
Απόψεις Simone de Beauvoir, Helen Mayer Hacker στο κείμενο, Woman in a man made world, A Socioeconomic Handbook: Η άποψη της Simone de Beauvoir ότι η γυναίκα υπήρξε ανέκαθεν το πρόβλημα του άντρα (παρόμοια, όπως στην Αμερική δεν υπάρχει μόνιμα πρόβλημα των Νέγρων, αλλά μάλλον ένα λευκό πρόβλημα, ή όπως επίσης ο αντισημιτισμός δεν είναι πρόβλημα των Εβραίων, αλλά δικό μας ), παρουσιάζει την αέναη σύγκριση των φύλων και επίσης την διαφοροποίηση των απόψεων των φύλων. Η Helen Mayer Hacker από το Adelphi University στο κείμενό της στο ίδιο βιβλίο, τονίζει την φύση της γυναίκας, εντός των συνθηκών στις οποίες βρέθηκε και μέχρι των ημερών μας. Αναφέρεται σε αυτή, ως μειονότητα, και λέει ότι οι σχέσεις ενός συνόλου καθρεφτίζεται στις προσωπικές προσαρμογές. Από την αντίθεση των φύλων ξεχωρίζει η περιθωριοποιημένη γυναίκα, μοιρασμένη ανάμεσα στην απόρριψη και στην αποδοχή των παραδοσιακών ρόλων και των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων. Αβέβαια για την θέση της, καθώς υποβάλλεται σε συγκρουόμενες πολιτιστικές προσδοκίες, υποφέρει από ψυχολογικές φθορές, που προκαλούνται από την αστάθεια, την σύγκρουση, την απέχθεια για τον εαυτό της, από το άγχος και την πικρία .
Διαπιστώσεις
Διαπιστώνεται ότι τα προβλήματα που αίρονται από την σύγκρουση των φύλων είναι σχεδόν αδύνατον να εξαλειφθούν και ως τέτοια εξακολουθούν να απασχολούν την διανόηση ανά την υφήλιο. Από ενωρίς και φτάνοντας στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η γυναίκα με την αέναη προσπάθειά της κατορθώνει αργά αλλά στέρεα, να κατακτήσει πολλά από τα απαγορευμένα ανθρώπινα δικαιώματα και κυρίως αφότου ως απλή γυναίκα κατέκτησε το δικαίωμα να σπουδάζει και να εργάζεται, ώστε να αναβαθμιστεί κοινωνικά. Κατόρθωσε έτσι να αφήσει πίσω της πολλά από τα πεπαλαιωμένα ταμπού και σήμερα να προοδεύει σε πολλούς τομείς και διαβαθμίσεις της κοινωνίας μας. Η γυναίκα έχει δικαίως αξιολογηθεί ως ισότιμη με τον άντρα σε πολλά πεδία δράσης, στον εμπορικό και επιστημονικό κόσμο, και βρίσκεται τελικά στην ευχάριστη θέση να συνεργάζεται με τον άντρα ειρηνικά. Διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στις σχέσεις των φύλων και παρά την διαπίστωση ότι πέρα από το περίγραμμα της δύναμης μέσω κληρονομικότητας, ο ρόλος της παρουσιάζεται ελάχιστα ιεραρχικός. Στο οικογενειακό περιβάλλον ο ρόλος της, ο οποίος αρχικά είναι κυρίως οργανικός, εξελίσσεται σε ιεραρχικόν -μέχρι ενός σημείου-, με τον γάμο και την μητρότητα και κορυφώνεται στην περίοδο του γήρατος.
Η γυναίκα στα θεατρικά του Ν. Καζαντζάκη, αν και βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με τον άντρα, δεν απουσιάζει από το προσκήνιο ή από την κάθε κοινωνική έκφανση. Άσχετα όμως με την εκάστοτε άποψη ή τα σχόλια του συγγραφέα, τις κρίσεις και επικρίσεις του για τις ικανότητές της ή τα φυσικά ταλέντα της, άσχετα με το επίπεδό της (απλή, δυναμική, ή διανοούμενη), η γυναίκα μύθος του Ν. Καζαντζάκη, εξαρτάται κατά κανόνα, από την βούληση του άντρα. Ο Καζαντζάκης -ως έχει αναφερθεί κατ’ επανάληψη σε ετούτο το πόνημα-, υιοθετεί μία πορεία σκληρής πειθαρχίας στην ζωή του, για την επίτευξη των πνευματικών στόχων του και πλάθει τους ήρωες του με μοντέλο τον εαυτό του. Τους παρουσιάζει απάνθρωπους, αδίστακτους, αποφασισμένους να επιβάλουν με τον ηρωισμό τους, ιδιότητες και στόχους που συνθέτουν την συνταγή για την επίτευξη της αθανασίας των πνευματικών του παιδιών. Οι ήρωές του προέρχονται από τον διεθνή κατάλογο προσωπικοτήτων, κατέχουν ανώτατα αξιώματα, είναι εκπρόσωποι-αρχηγοί θρησκείας, ήρωες-επαναστάτες, τολμηροί εξερευνητές, ήρωες της ελληνικής μυθολογίας, της αρχαιοελληνικής ιστορίας, βασιλείς του Βυζαντίου, κυβερνήτες του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους. Οι γυναίκες ‘‘του’’, βασίλισσες, αρχόντισσες, γυναίκες του λαού, δούλες στις αυλές των αρχόντων ή πόρνες, κατώτερες των ηρώων του, εξυπηρετούν την φύση τους, που ορίζεται από την δυναμική της διαιώνισης του πνεύματος του ανθρώπου. Με το ταπεινό προφίλ τους, αποτελούν τον πυρήνα της διάκρισης, υπογράμμισης της προσωπικότητας των ηρώων του, και τον τίτλο του μάρτυρος. Ο αμόρφωτος, βωμολόχος ήρωας του Καζαντζάκη, στο Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, υπαρξιστής και ήρωας-ψυχή, με την δικαιολογία ότι η ζωή είναι πρόσκαιρη και δεν χρειάζεται να την παίρνει κανείς στα σοβαρά, όχι μόνο δεν καταδικάζεται για τις καταχρήσεις του, αλλά του επιτρέπεται να επιχειρεί επιπλέον, να πείσει τον νεαρό διανοούμενο του μυθιστορήματος (τον ίδιο τον συγγραφέα) και τους αναγνώστες του, για την ορθότητα της φιλοσοφίας του. Ο διονυσιακός ήρωας Ζορμπάς, εκπροσωπεί την Ύπαρξη και την Φύση και ο νεαρός συνεταίρος του ή ο συγγραφέας, διανοούμενος, τον Λόγο και την Ουσία . Ως τέτοιος, ο μυθοποιημένος εδώ, Γ. Ζορμπάς, διακηρύσσει ελεύθερα τις απόψεις του για την γυναίκα. Δηλώνει ότι είναι όργανο ικανοποίησης του άρρενος, ένα κακόμοιρο πλάσμα, το οποίο χωρίς τον άντρα, ούτε να ζήσει μπορεί, αλλά ούτε να λειτουργήσει σαν ανεξάρτητη μονάδα ύπαρξης. Την σιχαίνεται, και την ίδια στιγμή την αγαπάει, και με ετούτον τον τρόπο του, εκπληρώνει την αποστολή του ως μέλος της κοινωνίας εντός της οποίας ζει . Ο Πρεβελάκης γράφει για τον Γ. Ζορμπά: “Ο Καζαντζάκης δε δίστασε να τον ονομάσει δάσκαλό του…” και συνεχίζει τις απόψεις του στο βιβλίο του, Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, σσ. λς’-λθ’.
Στους συγγραφείς που εξετάστηκαν στο παρόν το πόνημα, τα προβλήματα που αίρονται από την σύγκρουση των φύλων, είναι αδύνατον να εξαλειφθούν και ως τέτοια εξακολουθούν να απασχολούν την διανόηση, ανά την υφήλιο. Η γυναίκα διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στις σχέσεις των φύλων, παρά την διαπίστωση ότι πέρα από το περίγραμμα της δύναμης μέσω κληρονομικότητας, ο ρόλος της παρουσιάζεται ελάχιστα ιεραρχικός. Στο οικογενειακό περιβάλλον ο αρχικά οργανικός ρόλος της, με τον γάμο και την μητρότητα εξελίσσεται, μέχρι ενός σημείου, σε ιεραρχικό, και κορυφώνεται στην περίοδο του γήρατος, χωρίς ετούτο να σημαίνει ότι είναι πραγματικά δυνατή και ανεξάρτητη μονάδα εντός της οικογενείας της και στην κοινωνία. Η αδυναμία του γήρατος, ανοίγει μία άλλη μεγάλη υπόθεση, την οποία οφείλουν οι ερευνητές, να την μελετήσουν με υπομονή και αγάπη, καθώς όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως, βαδίζουν προς ετούτο το πολύ λεπτό, ευαίσθητο και ναι! το τελευταίο στάδιο της ζωής τους!