Οι πελεκάνοι της λίμνης Τάγγερα[1]

Copyright: Πιπίνα Δ. Έλλη (Pipina D. Elles )

Από το τετράτομο βιβλίο μου για όλη την οικογένεια ΑΛΚΥΟΝΙΔΕΣ

Στη μεγάλη λιμνοθάλασσα Τάγγερα, βόρεια του Σύδνεϋ και στις Κεντρικές Ακτές της ωκεάνιας ζώνης, τα δυνατά ρεύματα με την άνω ή κάτω παλίρροια, μετακινούν τόνους από άμμο, αλλάζοντας έτσι αέναα τη μορφή της.

Σε μια απ’ αυτές τις μετακινήσεις της άμμου, ακριβώς απέναντι από την παραλία της μικρής τουριστικής πολιτείας Entrance και πολύ κοντά σ’ αυτή, είχε σχηματιστεί μία αμμώδης λουρίδα, κατάξανθη και λαμπερή κάτω από τον ηλιόλουστο γαλανό ουρανό. Επάνω της είχαν μαζευτεί δεκάδες γλαροπούλια, και αρκετοί πελεκάνοι. Λιάζονταν και κάθονταν αρκετά αδρανή, λες και ξεκουράζονταν ή περίμεναν για κάτι.  Υπήρχε ωστόσο μια αόριστη κινητικότητα που λες και την προκαλούσε μόνο του το ελαφρύ αεράκι καθώς χάιδευε τα πουπουλένια σώματά τους.

Οι πελεκάνοι άρχισαν κάποια στιγμή, να περπατούν ανάμεσα στη δική τους περιοχή, μεγαλόπρεπα, όπως το απαιτούσε το μέγεθός τους. Φαίνονταν αργοί και ψύχραιμοι αντίθετα με τα γλαροπούλια που κάποιες στιγμές χάνανε τη φαινομενική ηρεμία τους και χαλούσαν τον κόσμο με τις φωνές τους. Οι πελεκάνοι έκαναν μερικά αργά βήματα, σταματούσαν και ράμφιζαν το σώμα τους κάτω από τις τεράστιες φτερούγες τους, όπου φανερά κάποιο παράσιτο χωμένο εκεί κατά λάθος, αλλά ίσως και ύπουλα, τα ενοχλούσε.  Η μεγάλη σακούλα κάτω από το ράμφος τους, σίγουρα φαίνονταν να δυσκολεύει τα τέτοιου είδους ραμφίσματα, αλλά πάλι πώς αλλιώς θα  μπορούσαν να καταπιούν τα μεγάλα ψάρια χωρίς τη βοήθειά της!  Όσο για το λαιμό τους… δεν έχετε παρά να παρακολουθήσετε τον τρόπο που κατεβάζουν, κάποια μεγάλα, ανάλογα με το μέγεθός του, ψαροκέφαλα, που κόβουν την αναπνοή του θεατή. Κι όμως. Αρχικά σας κάνουν να σκέφτεστε αν θα τα καταφέρουν να περάσουν παρόμοιους όγκους μέσα από αυτόν τον ψηλό, λεπτό λαιμό τους.  Μετά προς μεγάλη έκπληξή σας οι όγκοι αυτοί περνάν και μια χαρά μάλιστα. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την  κάθοδό τους  στο λαιμό τους, που σαν ελαστικός σωλήνας φαρδαίνει ή στενεύει, ανάλογα με το μέγεθος της τροφής που μέσα από εκεί, κατεβαίνει στο εξίσου πανίσχυρο στομάχι τους.  Οπωσδήποτε, για μιαν ακόμη φορά, διαπιστώνει κανείς, ότι η φύση ήξερε πολύ καλά τι έκανε, όταν έπλαθε τους πελεκάνους, εφοδιάζοντάς τους με την τεράστια σακούλα κάτω από το ράμφος τους και τον ελαστικό λαιμό με τα άτρωτα τοιχώματα.

Αλλά ας κλείσουμε αυτήν την παρένθεση κι ας γυρίσουμε στην ιστορία μας.

Παρατηρείται λοιπόν αυτή η ελαφριά κινητικότητα που ζωηρεύει, δείχνοντας πως κάτι έχει αλλάξει κι αναστατώνει τον κόσμο των μικρών και μεγάλων πτερωτών θαμώνων της αμμώδους λουρίδας.  Μα βέβαια!.. Πλησιάζει η ώρα για την καθημερινή διατροφή των πελεκάνων. Τα γλαροπούλια, προφταίνουν σ’ αυτή την υπόθεση κι αρπάζουν κάτι λίγα που πέφτουν στο τσιμεντένιο δάπεδο και που είναι ανάξια προσοχής από τους ογκώδεις πελεκάνους.

Αλλά ας δούμε πότε και πώς.

Ακριβώς απέναντι από το αμφιθεατρικό διατροφείο, ο απασχολημένος ψαροπώλης, αφού έχει καθαρίσει τα ψάρια για την πελατεία του, μαζεύει τα περίσσια μέρη του ψαριού, τα  ακατάλληλα για την ανθρώπινη διατροφή, και τα στέλνει με δύο υπαλλήλους για το τάισμα των πελεκάνων. Είναι μια προσφορά του ψαροπωλείου εδώ κι αρκετά χρόνια.  Η Παβλόβια θεωρία, αποδεικνύεται άλλη μια φορά σωστή: οι πελεκάνοι γνωρίζοντας τη συγκεκριμένη ώρα –στις 3.30, μετά το μεσημέρι καθημερινά- μαζεύονται εκεί στην άκρη και περιμένουν με υπομονή, μέχρι τη στιγμή που θα δουν τους υπαλλήλους. Τότε ανεβαίνουν στο αμφιθεατρικό δάπεδο και αδιαφορώντας για το πλήθος των ανθρώπων που έρχονται για να παρακολουθήσουν το περίφημο συσσίτιό  τους, ανοίγουν τα μεγάλα τους ράμφη κι ευχαρίστως δέχονται την τροφή που οι καλοί αυτοί ζωόφιλοι ή… μάλλον πτηνόφιλοι τους παρέχουν!..

Αυτό γίνεται όλες τις εποχές του χρόνου, και φυσικά το καλοκαίρι είναι πολλοί οι τουρίστες που παρακολουθούν, φωτογραφίζουν ή κινηματογραφούν το γνωστό πλέον τάισμα των περίφημων πελεκάνων της λίμνης Τάγγερα, στο Έντρανς (Enrtrance), κώμη των Κεντρικών Ακτών Νέας Νότιας Ουαλίας (Central Coast of NSW.

Όπως ολοένα, έτσι και σήμερα, κατάφτασαν δύο κυρίες, που με την άδεια του Δήμου του Γουάϊονγκ (Wyong), σπρώχνουν ένα μεγάλο ξύλινο καρότσι γεμάτο με τα υπολείμματα των ψαριών από το φιλοπελεκανικό ψαροπωλείο. Φορούν ψηλές γαλότσες και μεγάλες αδιάβροχες πλαστικές ποδιές, εύλογα, για να μη λερώνονται. Φορούν επίσης  χοντρά γάντια στα χέρια τους, για προστατευτικούς λόγους: πρώτα βέβαια για να προστατευτούν από τα μυτερά ψαροκόκκαλα που πιάνουν, δεύτερο γιατί αναμφίβολα θα πρέπει να είναι δυνατά τα ραμφίσματα των πελεκάνων και τρίτο -που είναι ίσως το ελάχιστο πρόβλημα όλων- για να μη λερώνονται. Φυσικά, δεν μπορεί κανείς να περιμένει από τα μεγάλα αυτά πουλιά να σκέφτονται πώς να προσέχουν τα χέρια των ευεργετών τους ή να ανησυχούν για τα ρούχα τους, την ώρα που τρώνε.

Οι γυναίκες λοιπόν σκύβουν και παίρνουν μέσα από το καρότσι μεγάλα ή μικρότερα κεφάλια ψαριών, που κάποτε τ’ ακολουθεί η ψαροκοκκαλιά τους.  Πολλές φορές όμως,  οι άνθρωποι που αναλαβαίνουν το συσσίτιο των φτερωτών θαμώνων της λίμνης Τάγγερα, εκσφενδονίζουν την τροφή στον αέρα.  Ανάμεσα στο πλήθος των μεγάλων πουλιών, πάντα γυροφέρνει ανήσυχα και κάποιος αριθμός από τολμηρά γλαροπούλια. Βλέπει λοιπόν κάποιος τα ράμφη να αγωνιούν τεταμένα προς την κατεύθυνση του ουρανού, από όπου αν και όχι ουρανοκατέβατο, θα καταφτάσει το φαγητό που ταξιδεύει στον αέρα, και χραααπ!.. στη σακούλα ενός πελεκάνου. Φοβερή η πάλη   της αυτοσυντήρησης!

Άλλοτε πάλι οι διανομείς κρατούν ψηλά τα ψαροκέφαλα και περιμένουν να πλησιάσουν, οι αυτών εξοχότητες οι πελεκάνοι. Θορυβημένοι ετούτοι πλησιάζουν βιαστικοί σπρώχνοντας ή και ποδοπατώντας στην κυριολεξία ο ένας τον άλλον, για να προλάβουν ο καθείς τους να είναι ο τυχερός της μερίδας.  Και κάθε φορά οι θεατές βλέπουν να αλλοιώνεται το σχήμα του μακριού τους άτρωτου λαιμού, παίρνοντας μιαν αλλόκοτη μορφή, που οφείλεται στα τεράστια ψαροκέφαλα καθώς τα κατεβάζουν στα εξίσου άτρωτα στομάχια τους. Σίγουρα, αναρωτιέται ο παρατηρητής, πώς είναι δυνατόν και δεν πνίγονται.  Πώς και δεν σκαλώνουν κάπου στο λαιμό τους τα φοβερά αυτά κόκκαλα.  Αλλά αν  μέτρο σύγκρισης του παρατηρητή, είναι ο ίδιος ο εαυτός του, σίγουρα τα πτηνά αυτά έχουν φοβερά εξοπλισμένα το λαιμό τους και το στομάχι τους. Ακόμη και τα συμπαθητικά κατοικίδια οι γάτες, που κι αυτές αγαπούν τα ψάρια, σε σύγκριση με τους πελεκάνους, φαίνονται λεπτεπίλεπτες, ευαίσθητες. Γιατί κι αυτές λίγο-πολύ, όπως κι ο άνθρωπος, επιδίδονται στο να διαλέγουν και να τρώνε προσεκτικά το κρέας από τα ψαροκόκκαλα.

Άλλες ώρες της ημέρας κάποιοι πελεκάνοι αφού έχουν πετάξει ψηλά, προσγειώνονται και ξεκουράζονται προς μεγάλη έκπληξη των τουριστών, επάνω στις ηλεκτρικές κολώνες ή εκείνες τις πολύ χαμηλότερες, που οι ντόπιοι ψαράδες χρησιμοποιούν για να δένουν τις βάρκες τους. Είναι βέβαια ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο το άνετο πέταγμά τους, αν υπολογίσει κανείς τον όγκο τους, που φαίνεται, από τον τρόπο που βαδίζουν όταν περπατούν στην άμμο, κάποτε να τους ενοχλεί.  Αποδεικνύεται λοιπόν ότι τα αξιοθαύμαστα αυτά πτηνά, κατέχουν τα μυστικά της υψηλής πτήσης. Κι όχι μόνο έχουν την ικανότητα να πετούν άνετα κι αρκετά ψηλά, αλλά επίσης και να προσγειώνονται στην ελάχιστη συγκριτικά με τον όγκο τους επιφάνεια, επιδεικνύοντας κοντά στα άλλα ταλέντα τους, ότι είναι έμπειροι πιλότοι και αξιοζήλευτοι ακροβάτες!

Καθώς λοιπόν τα ταλαντούχα πουλιά, ακροβατούν με καταπληκτική άνεση πάνω στις κολώνες, κινούν με αργές κινήσεις το κεφάλι τους, που κατακυριαρχείται από το μεγαλειώδες ράμφος και την σακούλα του, προς τη μια κατεύθυνση ή την άλλη. Θά ‘λεγε κανείς ότι παρακολουθούν από το παρατηρητήριό τους τη γενική κίνηση μπροστά τους, παρόμοια ίσως όπως και οι ναυαγοσώστες, από το δικό τους, διαφορετικό, ανθρώπινο παρατηρητήριο. Οι πελεκάνοι όμως υπερτερούν ίσως στην ικανότητα ορατικότητας,  αφού δε χρειάζονται  να χρησιμοποιούν κάποια κιάλια όπως οι ναυαγοσώστες. 

Η συμπεριφορά των πελεκάνων, είναι οικεία  στους εντόπιους, που κατά κανόνα έμαθαν να  σέβονται και να μοιράζονται με τα λοιπά πλάσματα του Θεού την υπέροχη αυτή περιοχή. Παραμένει πολύ ενδιαφέρον το φαινόμενο, της μαζικής τους μετακίνησης καθημερινά από τα διαφορετικά μέρη της λιμνοθάλασσας στην τελευταία άκρη της λίμνης Τάγγερα. Εκεί, όπως εξηγούν οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, υπάρχουν κάποιες πηγές γλυκού νερού, όπου τα μεγαλοπρεπή ετούτα πουλιά καταφεύγουν για να ξεδιψάσουν.

Στη λίμνη, μετά από τη γέφυρα, και δίπλα στο ωραίο παραλίμνιο πάρκο, ο Δήμος της περιοχής Γουάιονγκ, έχει κατασκευάσει ανοξείδωτα μεταλλικά τραπέζια με βρύσες, για να διευκολύνονται οι ψαράδες στο καθάρισμα των ψαριών τους. Έτσι πολύ εύκολα όσοι από αυτούς θέλουν, μπορούν να καθαρίζουν και να ψήνουν το φρέσκο ψάρι τους εκεί, δίπλα στα νερά της λιμνοθάλασσας, που αντάμειψε τους αλιευτικούς τους κόπους.

Και σ’ αυτή την περίπτωση θα διαπιστώσει ο επισκέπτης, ότι περιμένουν, ποιοί άλλοι; παρά οι πελεκάνοι, για να βοηθήσουν αυτή τη φορά στο καθάρισμα του τραπεζιού από τα άχρηστα για τον ψαρά περισσεύματα. Παράμερα περιμένουν ανήσυχα, για το συναγωνισμό τους με τους πελεκάνους, τα ψαροπούλια, που συχνά οι ψαράδες λυπούνται και φιλεύουν με κάποια ψαρίσια εντόσθια, παραμερίζοντας, τους πολιτισμένους κατά τα άλλα, πελεκάνους. Φυσικά τα μεγάλα ψαροκέφαλα τα φιλεύουν στους τελευταίους, που όχι μόνο είναι οι μπροστάρηδες, αλλά οι μόνοι που καταφέρνουν να τα καταπίνουν.

Αλλά μια και μιλάμε για την συμπεριφορά των μεγάλων αυτών ψαροπουλιών, θα σας διηγηθώ ένα περιστατικό, που μ’ εντυπωσίασε. Μια μέρα λοιπόν, λίγο πριν από το μεσημέρι, έτυχε να βρίσκομαι εκεί στη μεγάλη λίμνη και στο μέρος όπου μια μικρή συντροφιά από ψαράδες επιστρέφοντας από το ψάρεμα στα βαθειά με μια μεγαλούτσικη εξωλέμβια, είχε επιδοθεί στο καθάρισμα ψαριών σε καλό μέγεθος. Τα ετοίμαζαν καθώς είπαν για το ψυγείο τους.  Τρεις- τέσσερεις πελεκάνοι που καθώς φάνηκε ήταν τακτικοί εκεί, είχαν πλησιάσει επιφυλακτικά και παρακολουθούσαν την κίνηση.  Ξαφνικά ο ένας από τους τέσσερεις φάνηκε να αποχωρεί ήσυχα. Οι υπόλοιποι τρεις προχώρησαν  και κατάλαβαν ο καθείς μια θέση, και περίμεναν. Ο ένας εγκαταστάθηκε στην αμμώδη λουρίδα δίπλα στην κόχη της λίμνης.  Ο δεύτερος, ας τον ονομάσουμε έτσι, στάθηκε πάνω στην ηλεκτρική κολώνα, που κρέμονταν κυριολεκτικά πάνω από το τραπέζι καθαρίσματος των ψαριών και ο τρίτος, πολύ κοντά σ’ αυτό. Σχημάτισαν λοιπόν ένα τρίγωνο, αν μπορεί να φανταστεί κανείς μια γραμμή, να ενώνει τις θέσεις όπου στάθηκαν τα τρία μεγαλοπούλια.  Όμως, αν και φαίνονταν ήσυχοι κι αδιάφοροι οι τρεις πελεκάνοι, κάπου-κάπου, μπορούσε να δει κανείς την κοφτερή ματιά τους να ζυγιάζει τα πράγματα, και να καταλάβει πως ήταν έτοιμα για δράση.  Είναι γεγονός ότι αγαπούν το ψαράκι τους και συναγωνίζονται στη λαιμαργία αναμεταξύ τους. Το καθημερινό συσσίτιο του φιλοπελεκανικού ψαράδικου, όπου απολάμβαναν μια καλή μερίδα, ήταν μόνο ένας μεζές.  Περιμένουν λοιπόν και τώρα και προσέχουν τις κινήσεις των ψαράδων αλλά και των άλλων πελεκάνων, που είναι εδώ κι εκεί, μέσα στα αμμώδη μέρη της λίμνης ή στην παραλία της. Παρακολουθούν ίσως ποιος τρώει, ποιος προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια κάποιου συντρόφου, ποια πελεκίνα είναι ετοιμόγεννη,  και άλλα που δεν είμαστε βέβαια στο μυαλό τους να ξέρουμε, μα που σίγουρα πρέπει να είναι πολύ ενδιαφέροντα γι αυτούς.

Μια στιγμή, μια στιγμή!.. Τρέχει πρώτος ο πελεκάνος που είναι πολύ κοντά στο τραπέζι.  Ω!.. Νάτος λοιπόν ο πρώτος τυχερός!  Έχει ήδη ραμφίσει ένα μεγάλο ψαροκέφαλο που ταξιδεύει στον πολύ ικανό λαιμό του…   “Συγχαρητήρια κύριε σύντροφε!”, φαίνεται να λέει ο πελεκάνος από την αμμώδη λουρίδα, που με τη σειρά του, καθώς φαίνεται, πλησιάζει στο μεταλλικό τραπέζι.  Δεν αργεί λοιπόν κι ο δεύτερος να γεμίσει πρώτα τη θεόρατη σακούλα του ράμφους του με ψαρικό απομεινάρι, που ταξιδεύοντας στο μακρύ λαιμό του, τον παραμορφώνει με το σχήμα του.  Τον βλέπεις να τεντώνει και να  κουνάει το λαιμό του βοηθώντας τον ίσως, ώστε η τροφή να φτάσει και να εξαφανιστεί τελικά στο στομάχι του.

Παράξενα πουλιά θα μου πείτε.  Αναμφίβολα, αλλά και έξυπνα, παρά το μικρό τους μυαλουδάκι.  Γιατί; Θα ρωτήσετε.  Το γιατί θα το καταλάβετε στη συνέχεια της αφήγησής μου.

Βλέπω λοιπόν ξαφνικά πάλι τον πρώτο πελεκάνο, αυτόν δηλαδή δίπλα στο τραπέζι, να πλησιάζει γρήγορα και να ετοιμάζεται να πάρει μια δεύτερη μερίδα, όταν εντελώς απροσδόκητα, ο πελεκάνος από την αμμώδη ζώνη και ο εκείνος που στέκονταν στην ηλεκτρική κολώνα, έρχονται με δύναμη εναντίον του και τον διώχνουν.  “Μια στιγμή σύντροφε! Άλλος έχει σειρά!” φαίνεται να λένε.  Μα τι είχε τέλος πάντων συμβεί; Φανερά ο πελεκάνος δίπλα στο τραπέζι παραβίασε τη δική τους ίσως συμφωνία. Είχε ήδη φάει μια φορά. Ήταν τώρα η σειρά του πελεκάνου που καμάρωνε στην ηλεκτρική κολώνα και που δεν είχε ακόμη δοκιμάσει από το δωρεάν και γενναιόδωρο συσσίτιο των ψαράδων. Ήταν ο τρίτος στη σειρά  συνδαιτυμόνας τους. “Υπήρχε ένα είδος συμφωνίας αναμεταξύ τους; Είχαν σχηματίσει μια τριανδρία για να μονοπωλούν το θρυλικό τραπέζι;” Θα ρωτήσετε.  Ίσως και να ήταν έτσι. Δεν ξέρω τους πελεκανικούς νόμους της περιοχής. Σίγουρα όμως η αντίδραση των δύο πιστοποιούσε κάτι τέτοιο. Γιατί πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η συμπεριφορά τους και ακόμη το γεγονός, ότι κανένας άλλος πελεκάνος δε φαίνονταν να τολμά να πλησιάσει! Εξάλλου με την ίδια σειρά ήρθαν και ξαναήρθαν, για μια νέα μερίδα. Αυτό έγινε δυο- τρεις φορές, κι όπως  καταλαβαίνετε οι τρεις εκλεκτοί πελεκάνοι έφαγαν αρκετά, ή… μήπως κάνω λάθος;  Χμ!.. Μάλλον κάνω λάθος, γιατί δε φαίνονται να ενδιαφέρονται να παραιτηθούν και να εγκαταλείψουν την περιοχή γύρω από το τραπέζι.

Όμως οι ψαράδες αν και είναι φιλοπελεκανικοί, δε φαίνεται να  συμφωνούν με την ακόρεστη λαιμαργία τους. Έτσι κάποια στιγμή ο ένας απ’ αυτούς αποφασίζει να φροντίσει για τα μικρά γλαροπούλια, που δεν τολμούν να πλησιάσουν όπως οι πελεκάνοι, αλλά στέκονται μακριά, ελπίζοντας να περισσέψει κάτι και γι αυτά, μετά από το χόρτασμα των μεγάλων πουλιών.  Μέσα στον κουβά του έχει εντόσθια και ψαροκέφαλα που τα κράταγε κλεισμένα ώσπου να τελειώσει και το καθάρισμα του τελευταίου ψαριού του, αντίθετα με τους δύο συντρόφους του που τάισαν  και ξανατάισαν τους τρεις πελεκάνους. Έχει καταλάβει, όπως άλλωστε κι οι σύντροφοί του, ότι οι πελεκάνοι είναι αχόρταγοι. Τα γλαροπούλια δεν τολμούν να πλησιάσουν αλλά ούτε και οι άλλοι πελεκάνοι.

-Χμ!  Πολύ ενδιαφέρον είπε στους φίλους του. Νομίζω ότι αυτοί οι τρεις έχουν περισσότερα του… δικαίου, δικαιώματα στην περιοχή.  Για φαντάσου!  Ε λοιπόν όχι κύριοι!..

Παίρνει τον κουβά του χαμογελώντας πονηρά, ενώ οι άλλοι δύο ψαράδες παρακολουθούν γελώντας τις αντιδράσεις των πελεκάνων και των μικρότερων πουλιών που περιμένουν ανήσυχα, πολλές φορές πηδώντας το ένα πάνω από το άλλο, για να βγουν στην πρώτη σειρά. Ο ψαράς ακολουθώντας την ανθρώπινη λογική, μοιράζει τα καλά στα μικρότερα πουλιά, προσέχοντας να μην αδικήσει κανένα.  Οι τρεις πελεκάνοι βλέποντας ότι ο ψαράς δεν είχε καμία διάθεση να ασχοληθεί μαζί τους, παρέμειναν στα παρατηρητήριά τους.  Εξ άλλου πλησίαζε η ώρα για το συνηθισμένο συσσίτιο, στον αμφιθεατρικό  χώρο, στις τρεις και μισή νωρίς το απόγευμα.  Έτσι δεν επρόκειτο να στεναχωρηθούν και πολύ αν δε συνέχιζαν να τρώνε εκεί!.. Στο μπάτο-μπάτο της γραφής, το στομάχι τους είχε αρκετή τροφή ως τη στιγμή εκείνη.  Παρέμειναν λοιπόν στη θέση τους, επιβλέποντας την κατάσταση, δήθεν αδιάφορα, όπως και πριν, ζυγιάζοντας με το κοφτερό μάτι τους τα πράγματα και κινώντας το ατέλειωτο ράμφος τους,  με πελεκανική μεγαλοπρέπεια.

******

[1] Τuggerah Lake, Entrance, Central Coast, NSW.